Khám thờ là vật phẩm thờ cúng thường xuất hiện tại đình, chùa, miếu, đền, bàn thờ thần tài hay bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên, đối với nhiều người mới tìm hiểu về văn hóa thờ cúng thì vẫn còn chưa thật sự hiểu rõ khám thờ là gì? nguồn gốc khám thì, cách bày trí và lựa chọn khám thờ đẹp. Hãy cùng đồ đồng Thiên Phúc khám phá câu trả lời chi tiết cho những câu hỏi trên qua bài viết dưới đây.
Nguồn gốc của khám thờ
Khám thờ là vật phẩm thờ cúng có hình dáng như một chiếc tủ nhỏ, bên trong có đặt linh vị của tổ tiên, hay còn gọi là bài vị, long vị, chính giữa khám thờ có hai chữ Thần Chủ. Thần chủ ý chỉ thờ tự từ 4 đời trở lên gồm: Cao, Tằng, Tổ, Khảo. Xưa kia, khi lập bàn thờ gia tiên, gia chủ thường trang hoàng, sắm sửa đầy đủ lễ vật và viết lên đó hai chữ “Thần Chủ”. Tuy nhiên, chữ “Chủ” thiếu đi một dấu chấm, vì vậy họ mời một vị quan có uy tín đến dùng son điền thêm nét chấm, từ đó người ta gọi đây là lễ “khai hoa điểm nhãn”
Nói về nguồn gốc của khám thờ, người ta giả thiết rằng khám thờ là sản phẩm bắt nguồn từ Trung Hoa. Ban đầu, khám thờ xuất hiện tại những đền, am thờ, dẫn chứng lấy ở những bộ phận thờ thành hoàng trong ngôi đình, đền cổ ở khu vực Tây Đằng, đình Chu Quyến (Ba Vì - Hà Tây).
Cho tới ngày nay, khám thờ vẫn thường xuất hiện tại bàn thờ của nhiều gia đình, nhà thờ tổ. Tuy nhiên, theo sự phát triển chung của xã hội, các gia đình thường có xu hướng lập bàn thờ đơn giản hơn, vì vậy ngai thờ có vị trí và ý nghĩa gần tương đồng như khám thờ và bị thay thế nhiều.
Hiện nay, khám thờ thông dụng nhất được đặt trên bàn thờ Thần Tài, mẫu khám này có kích thước nhỏ gọn, mẫu mã, hoa văn không cầu kì mà vẫn giữ được ý nghĩa tương đồng.
Ý nghĩa khám thờ trong văn hóa thờ cúng tín ngưỡng
Khám thờ đẹp được xem là thế giới tâm linh thu nhỏ, là một ngôi nhà nhỏ, nơi hội tụ, trú ngụ của các hương linh. Khám thờ có hình dáng, hoa văn cầu kì, đây được xem là một tác phẩm nghệ thuật lưu giữ giá trị văn hóa dân tộc tới nhiều thế hệ sau.
Bên cạnh đó, khám thờ cũng là vật phẩm lưu giữ nét đẹp độc đáo của nghệ thuật truyền thống. Khám thờ ở đền Bà Tấm mang dáng dấp kiến trúc thời Mạc, mặt trước được bổ của bức bàn, với y môn chạm song long chầu cúc, đây là những con rồng mang phong cách thời Mạc. Phía mặt sau của khám thờ bổ ba ô nằm ngang, hai ô đầu chạm hoa cúc với phong cách cách điệu, ô giữa chạm rồng khung hình tròn. Rồng mang phong cách thời Lê sơ. Vì vậy, qua những tích còn lại của khám thờ có thể thấy ngoài giá trị thời gian, khám thờ còn có ý nghĩa trong việc nghiên cứu kiến trúc thời Mạc.
Bày trí khám thờ bằng đồng đẹp trong không gian thờ cúng thể hiện sự tôn kính, biết ơn đối với ông bà tổ tiên, gìn giữ đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của con cháu, thế hệ hậu nhân. Có thể nói, khám thờ trên bàn thờ gia tiên không chỉ giúp không gian thờ cúng thêm phần đầy đủ, tươm tất mà còn nói lên được tấm lòng hiếu kính, thảo thơm của con cháu, viết tiếp truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Các mẫu khám thờ đẹp nhất trên thị trường
Khám thờ đẹp đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng và mục đích sử dụng khác nhau:
Khám thờ gia tiên
Đây là loại khám thờ được bày trí trên bàn thờ gia tiên, tùy thuộc vào kích thước ban thờ kích thước của khám được điều chỉnh sao cho phù hợp. Mẫu khám thờ gia tiên có kích thước lớn nhất, được đặt chính giữa và trong cùng của bàn thờ.
Khám thờ mẫu
Đây là loại khám thờ đặt trong điện thờ mẫu, kiểu dáng đơn giản, thường có mặt kính lồng bảo vệ phía trước.
Khám thờ Thần Tài
Đây là loại khám thông dụng nhất, được hầu hết các gia đình sử dụng. Khám thờ Thần Tài có kích thước nhỏ, không có 2 cánh cửa nhỏ như khám thờ gia tiên, kiểu dáng đơn giản, thường đặt dưới đất.
Vị trí đặt khám thờ trên bàn thờ chuẩn nhất
Khám thờ đẹp thường được đặt ở chính giữa của bàn thờ, dựa sát vào tường, hai bên là di ảnh thờ của những người đã khuất trong gia đình. Đặt khám thờ ở vị trí này vừa thể hiện sự tôn kính của con cháu đối với tổ tiên, thần linh, vừa giúp bền trên có chốn ngự vững chắc.
Khám thờ Thần tài thường đặt ngay ở lối ra vào cửa chính của nhà. Nếu đặt bàn thờ Thần Tài tại cửa hàng, văn phòng, gia chủ cần lưu ý hướng đặt sao cho hợp mệnh, hợp tuổi để tăng cường cát khí, may mắn, tài lộc.
Cách lựa chọn khám thờ đẹp, chuẩn kích thước lỗ ban
Hiện nay, trên thị trường khám thờ đẹp được làm từ hai chất liệu chính là bằng gỗ và bằng đồng. Tuy nhiên, các sản phẩm khám thờ đẹp bằng đồng với những ưu thế vượt trội luôn được khách hàng yêu thích và lựa chọn.
Khám thờ đẹp bằng đồng có độ bền vượt trội, vẻ đẹp sang trọng, giúp tăng thêm vẻ tôn nghiêm, linh thiêng cho không gian thờ tự.
Bên cạnh đó, khám thờ bằng đồng còn có tác dụng phong thủy rất lớn, giúp dòng chảy tài lộc được khai thông, thu hút may mắn, cát khí cho gia chủ.
Khám thờ đẹp không chỉ là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống. Với những đường nét hoa văn tinh xảo, chất liệu cao cấp và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, khám thờ đã trở thành một phần không thể thiếu trong không gian thờ cúng của người Việt.
