Bài vị thờ được xem là phương tiện và cũng là nơi những linh hồn của tiên tổ về ngự mỗi khi cúng bái. Nhưng nhiều gia chủ vẫn chưa biết cách viết bài vị để thờ. Để giải đáp thắc mắc, hãy cùng Đồ đồng Dung Quang Hà tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.
Đôi nét cách viết bài vị để lập thờ gia tiên
Viết bài vị để thờ ngày xưa
Tại những nhà thờ tư gia hoặc trên bàn thờ mỗi gia đình đều có bài vị. Đối với những nhà bậc “hoàng thân quốc thích”, hay quan tước thì cách viết lập bài vị để thờ cúng cũng vô cùng cầu kỳ.
Cách viết và lập bài vị để thờ theo lễ nghi xa xưa vô cùng phức tạp. Phải làm nhà trạm bên cạnh huyệt và mời quan đến để viết bài vị thờ cúng (đề chủ) trước khi được hạ huyệt chôn cất. Tục lệ phải mời quan to, nhất là có chân khoa bảng, đến đề chủ hoặc là một vị quan kém phẩm trật đến phủng chủ, nghĩa là bưng thần chủ đặt lên linh xa. Phải được tổ chức đám rước quan cho nghi vệ, sắp xếp đặt nơi cử hành lễ có quy củ, tiếp đãi khách trọng thể, sau khi đã tiễn đưa quan về sẽ phải đem lễ vật và tiền tạ ơn tới.
Viết bài vị để thờ ngày nay
Hiện nay, thông thường những gia đình khi có người mất đều nhờ đến sự trợ giúp của các sư hoặc các thầy cúng viết bài vị với nội dung bài vị thờ cúng được viết bằng chữ Hán Nôm. Tiếp theo, đặt bài vị bằng đồng rồi khắc chữ để có độ bền truyền đời. Những gia đình cẩn thận thì tìm tới đơn vị làm đồ thờ giỏi có nghiên cứu sâu về văn hóa thờ cúng. Đơn vị hoặc cơ sở sản xuất biết về Hán Nôm và hiểu được niêm lật viết bài vị mà nhờ họ tư vấn rồi đặt làm mẫu bài vị sao cho phù hợp với ban thờ.
Bài vị thờ cúng gồm có những loại nào ?
Bài vị thờ hiện nay được chia thành 2 loại chính là bài vị thờ gia tiên và bài vị thờ cửu huyền thất tổ
- Bài vị thờ cúng gia tiên được sử dụng để ghi tên, năm sinh và năm mất của những người đã khuất trong gia đình. Đây chính là vật thờ cần thiết trong những gia đình của con trưởng hoặc phòng thờ dòng họ và từ đường.
- Bài vị cửu huyền thất tổ: mang ý nghĩa chính là 9 đời trong thế hệ của một gia đình hay hiểu theo cách khác là thờ phụng tổ tiên. Bởi vậy, thờ cúng Cửu Huyền Thất Tổ chính là cách con cháu thể hiện tấm lòng kính với ông bà tổ tiên, các bậc tiền nhân đã sinh thành, dạy dỗ, cử chỉ sao cho tốt đẹp, hợp đạo lý.
Cách viết bài vị để thờ ý nghĩa như thế nào ?
Quan trọng với người đã mất
Mỗi cách viết bài vị chính là ghi chép những thông tin của người đã khuất và lập bài vị để thờ linh vị đó thờ hương linh, vong linh hay thờ những ai. Theo xa xưa, trường hợp nếu bài vị không được ghi rõ nội dung thì sẽ không biết được bài vị đó thờ ai và ngay cả người mất cũng không biết được đâu là bài vị để ngự.
Bài vị phải được ghi đúng nội dung và niêm luật thì người mất mới có thể về an ngự và hiện diện trên bài vị khi giỗ Tết. Bởi vậy, cách viết trên bài vị của người xưa vô cùng hợp lý và đến người được thờ hay vị trí để thờ.
Ý nghĩa với con cháu
Cách ghi bài vị để thờ thể hiện rõ ngôi thứ và công nghiệp hiển hách để lại. Bên cạnh đó, con cháu thấy được dòng mạch họ hàng, huyết thống hoặc gia thế mà noi theo. Ngoài ra, để nhớ đến nguồn cội “ đạo hiếu” chữ hiếu được coi là lửa thiêng đúc kết tinh thần gia tộc.
Cách ghi viết bài vị càng chi tiết thì sẽ rất dễ nhận biết bài vị và mối quan hệ. Bên cạnh đó, cách viết bài vị cụ thể sẽ vô cùng thuận tiện cho việc có thể khôi phục gia phả trong trường hợp bị hỏng hoặc mất
Cách viết theo nguyên tắc niêm luật bài vị Quỷ - Khốc - Linh - Thính để thờ. Đồng thời, luôn được xem trọng để tính cách viết số chữ trên bài vị để thờ. Trường hợp nếu cách viết sai quy tắc “ Nam Linh, Nữ Thính, bất dụng Qủy Khốc nhị tự” thì bức bài vị đó cũng không có tác dụng trong thờ cúng. Bởi vậy, gia chủ có đục chạm tỉ mỉ, thếp vàng mà cách viết bài vị. Có rất nhiều yếu tố liên quan tới cách viết bài vị để trên ban thờ sao cho phù hợp với bài vị thờ từng người.
Mời gia chủ tham khảo: Cách đặt ảnh thờ ông bà bố mẹ
Hướng dẫn cách viết bài vị để thờ bằng chữ Việt hoặc Hán Nôm
Xa xưa, ông cha ta dùng chữ Hán Nôm bởi vậy bài vị thờ được viết bằng chữ Hán Nôm. Nhưng ngày nay, con cháu không còn học chữ Hán mà học chữ quốc ngữ.
Bài vị thờ viết bằng chữ Hán Nôm
Cách viết chữ Hán Nôm trên bài vị để thờ theo tập tục xa xưa vô cùng phù hợp. Bởi xã hội lúc bấy giờ đều học chữ Hán Nôm. Vì vậy, người sống tại thời điểm đó cũng như người đã mất nhìn vào chữ viết trên bài vị cũng biết được bài vị là của người nào. Mỗi khi đến giỗ chạp sẽ đưa bài vị vào chính giữa ban thờ, sau bát hương hay trên ngai thờ đặt ở sập tôn. Như vậy, người mất cũng có thể nhận biết đâu là bài vị của mình để mà về an ngự đúng vị trí, không phạm vào bài vị của tổ tiên khác.
Hiện nay, những gia đình khi có người mới mất đều mời những sư thầy hoặc các thầy cúng viết bài vị để cúng vong linh. Đồng thời, cách viết và nội dung bài vị thờ cúng được viết bằng chữ Hán Nôm. Tuy nhiên, hiện nay không nhiều người biết chữ Hán Nôm người sống và người đã mất đều không biết chữ Hán Nôm ghi trên bài vị . Đó chính là một “thói quen” theo những cụ ngày xưa.
Hiện nay, vẫn còn đâu đó suy nghĩ trường hợp nếu bài vị không được viết bằng chữ Hán Nôm là không tôn trọng ông bà, không thương tiếc. Khi nhìn và đọc chữ bằng chữ Việt trên bài vị không được đẹp. Bên cạnh đó, cũng có rất nhiều người cho rằng đã nhờ các thầy đến lễ nên cách viết bài vị để thờ thế nào cũng được. Song chữ Hán Nôm hay chữ Việt không quan trọng mà quan trọng chính là ở tấm lòng. Bởi vậy mà đời này đến đời khác, cách viết bài vị để thờ đều bằng chữ Hán Nôm.
Nội dung phải có trong bài vị
Nội dung được viết trên bài vị được viết bằng chữ Hán Nôm từ phải qua trái và từ trên xuống dưới. Chính giữa là tên người được thờ và ở 2 bên là vai vế hoặc năm sinh, năm mất.
Hàng ở chính giữa ghi vai vế của người đã mất. Chẳng hạn như ba phải viết là hiền khảo, ông nội là tổ khảo, bà cố là tằng tổ tỷ, ông sơ là cao tổ khảo. Sau đó là tước vị, tiếp theo là họ tên của người được thờ sẽ phải bao gồm tên húy hoặc tên chính, tên tự và tên hiệu (nếu có). Hai bên của bài vị thờ chính là sẽ ghi năm sinh, năm mất người quá cố
Chữ viết trên bài vị
Số chữ được viết trên bài vị phải có tổng chia hết cho 4 hoặc chia cho 4 dư 3 và không được dư 1 hoặc dư 2 theo bài cách đếm theo tuần tự 4 chữ Quỷ - Khốc - Linh - Thính. Trường hợp nếu người mất là nam thì phải vào chữ Linh, người nữ phải vào chữ Thính là được
Vai vế trên bài vị thờ tổ tiên
Trên bài vị thờ cần lưu ý ghi vai vế thờ cúng của những người được thờ trong nhà và dòng họ. Chẳng hạn, Nguyễn là người chủ cúng thì gia chủ thờ cúng 4 đời bao gồm cha mẹ, ông bà nội, ông bà cố, ông bà sơ và bài vị cũng được lưu giữ trong 4 đời, nhưng ví dụ khi Nguyễn mất đi, con Nguyễn là Văn thay Nguyễn làm người chủ cúng thì ngoài việc phải lập bài vị cha mẹ mới mất, Văn còn phải làm mới lại bài vị của ông bà nội (thay vì cha mẹ), ông bà cố (thay vì ông bà nội), ông bà sơ (thay vì ông bà cố). Bởi vậy, không nên ghi vai vế vào trong bài vị mới có thể lưu giữ được 4 đời, người cúng sẽ tự biết vai vế của bài vị đó.
Bài vị thờ cúng sẽ được lưu giữ 5 đời (ngũ đại mai thần chủ) kể từ người chủ cúng trên tủ thờ, đến đời thứ 6 thì sẽ được đem đốt hoặc thiên di vào nhà thờ tộc họ để thờ chung với gia tiên.
Việc viết bài vị để thờ không chỉ là một nghi thức, mà còn là cách thể hiện lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với tổ tiên. Qua những dòng chữ trên bài vị, chúng ta như gửi gắm những lời cầu nguyện, mong muốn được chư vị phù hộ độ trì.
